Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας (1)

■  Ρηματικά επίθετα

1. Ρηματικά επίθετα σε –τός, - τή, - τόν

Σημαίνουν: α) ό,τι και η μετοχή του παρακειμένου ή ενεστώτα ή αορίστου ενεργητικής ή μέσης φωνής (γραπτός=γεγραμμένος, ἀστράτευτος=ὁ μὴ στρατευθεὶς) β) εκείνον που μπορεί να πάθει ό,τι δηλώνει το ρήμα (ὁρατὸς=ὁ δυνάμενος ὁρᾶσθαι, τρωτὸς= ὁ δυνάμενος τιτρώσκεσθαι) γ) αυτόν που αξίζει να πάθει ό,τι δηλώνει το ρήμα (θαυμαστός=αξιοθαύμαστος, ἐπαινετὸς=ἄξιος επαινεῖσθαι).

Συνήθως συνοδεύονται από δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου.

Όσα προέρχονται από ρήματα μεταβατικά συντάσσονται με προσωπική σύνταξη και όσα από αμετάβατα με απρόσωπη.

Προσωπική σύνταξη

Κατά την προσωπική σύνταξη τα ρηματικά επίθετα σε -τὸς λαμβάνονται ως απλά επίθετα, συνήθως σε θέση κατηγορουμένου μέσω του συνδετικού εἰμί.

Παραδείγματα

Ὁ ἀνεξέταστος βίος ἐστίν οὐ βιωτὸς τῷ ἀνθρώπῳ

Ὁ Πειραιεὺς ἦν ἀφύλακτος καὶ ἄκλῃστος

Απρόσωπη σύνταξη

Κατά την απρόσωπη σύνταξη τα ρηματικά επίθετα σε -τὸς αναλύονται σε απρόσωπη έκφραση δυνατόν ἐστι ή ἄξιόν ἐστι (η επιλογή εξαρτάται από τη σημασία του ρηματικού επιθέτου) + απαρέμφατο του ρήματος από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο. Η δοτική προσωπική μετατρέπεται σε αιτιατική ως υποκείμενο του απαρεμφάτου που προκύπτει από την ανάλυση.

Παραδείγματα

Απρόσωπη σύνταξη ρημ. επιθέτου -τὸς	Ανάλυση
Ἀβίωτόν ἐστι τῷ αἰσχύνοντι τοὺς αὑτοῦ	Οὐκ ἄξιόν ἐστι ζῆν τὸν αἰσχύνοντα τοὺς αὑτοῦ
Οὐδὲ τοῖς ἱππεῦσι προσβατὸν ἦν	Οὐδὲ δυνατὸν ἦν προσβαίνειν τοὺς ἱππέας

    ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

2. Ρηματικά επίθετα σε –τέος, -τέα, -τέον

Τα ρηματικά επίθετα σε -τέος σημαίνουν ότι πρέπει ή είναι ανάγκη να γίνει αυτό που σημαίνει το ρήμα από το οποίο προέρχονται.

Συνοδεύονται συνήθως από δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου.

Είναι δυνατό να έχουν παθητική σημασία, οπότε συντάσσονται κατά προσωπική σύνταξη, ή ενεργητική, οπότε συντάσσονται κατ' απρόσωπη.

Προσωπική σύνταξη

Προσωπική σύνταξη έχουμε όταν το ρηματικό επίθετο σε -τέος βρίσκεται σε ονομαστική πτώση.

Η προσωπική σύνταξη λαμβάνει συνήθως το ακόλουθο σχήμα:

Ονομαστική ρηματικού επιθέτου + τύπος του εἰμί + δοτική προσωπική + υποκείμενο

Π.χ Διαβατέος ἐστίν ἡμῖν ὁ ποταμὸς

Ανάλυση

1. Το ρηματικό επίθετο αναλύεται σε δεῖ + παθητικό απαρέμφατο του ρήματος από το οποίο προέρχεται.

2. Το υποκείμενο της περίφρασης γίνεται υποκείμενο του απαρεμφάτου σε αιτιατική πτώση.

3. Η δοτική προσωπική μετατρέπεται σε ὑπὸ + γενική (εμπρόθετος του ποιητικού αιτίου)

Προσωπική σύνταξη ρημ. επιθέτου -τέος	Ανάλυση
Διαβατέος ἐστίν ἡμῖν ὁ ποταμὸς	Δεῖ διαβαθῆναι ὑφ' ἡμῶν τὸν ποταμὸν
Οἱ συμμαχεῖν ἐθέλοντες εὖ ποιητέοι εἰσίν ἡμῖν	Δεῖ εὖ ποιεῖσθαι ὑφ' ἡμῶν τοὺς ἐθέλοντας συμμαχεῖν

 Απρόσωπη σύνταξη

Η απρόσωπη σύνταξη ενός ρηματικού επιθέτου σε -τέος σχηματίζεται:

1. Από το ουδέτερο ενικού ή σπανίως πληθυντικού του ρηματικού επιθέτου

2. Από τη δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου

3. Από το αντικείμενο της ρηματικής ενέργεια (ανάλογο με τη σύνταξη του ρήματος από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο)

Παραδείγματα

Τῶν φίλων ἐπιμελητέον ἐστί τοῖς ἀνθρώποις

Πειρατέον σοι τὴν Ἑλλάδα εὖ ποιεῖν

Παρασκευαστέον ἐστίν ἡμῖν τοὺς συμμάχους βοηθεῖν

Ανάλυση

Το ρηματικό επίθετο σε -τέος αναλύεται σε δεῖ + απαρέμφατο ενεργητικής φωνής (ή μέσης, ανάλογα με τη σημασία του ρήματος) του ρήματος από το οποίο προέρχεται.

Η δοτική προσωπική που υπάρχει ή εννοείται γίνεται υποκείμενο, σε αιτιατική πτώση, του απαρεμφάτου που προκύπτει από την άνάλυση.

Απρόσωπη σύνταξη ρημ. επιθέτου -τέος	Ανάλυση
Ἰτέον ἐστί ἡμῖν ἐπὶ τοὺς πολεμίους	Δεῖ ἰέναι ἡμᾶς ἐπὶ τοὺς πολεμίους
Μεθεκτέον τῶν πραγμάτων πλείοσιν	Δεῖ μετέχειν τῶν πραγμάτων πλείονας
Οἰστέον ἡμῖν τὴν τύχην	Δεῖ ἡμᾶς φέρειν τὴν τύχην