Σωκράτης, αυτός ο άγνωστος
(Βίοι Φιλοσόφων-Βιβλίο Β’, 18-47)
Πολλοί συγκρίνουν τον Σωκράτη με τον Ιησού
και όχι αδίκως. Και οι δύο ήταν ταπεινής καταγωγής (γιος λιθοξόου και μαμής ο
ένας, γιος ξυλουργού ο άλλος), και οι δύο ζούσαν και δίδασκαν μέσα στον κόσμο,
και οι δύο είχαν μαθητές περίπου συνομηλίκους τους, και οι δύο θανατώθηκαν,
θύματα δικών σκοπιμότητας. Και το κυριότερο: και οι δύο δεν γράψανε ούτε μία γραμμή.
Αυτό το τελευταίο επέτρεψε στον Πλάτωνα και τον Ξενοφώντα (αναφορικά με τον
Σωκράτη) και στον Παύλο, (αναφορικά με τον Ιησού) να εμφανίσουν το περιεχόμενο
της διδασκαλίας τους όπως αυτοί θέλανε.
Ο Σωκράτης μεγάλωσε μέσα στη μαύρη φτώχεια και φυσικά δεν πήγε σε κανένα σχολείο, έτσι που ως την εφηβεία του δεν ήξερε να διαβάζει και
να γράφει. Η οικογενειακή φτώχεια τον έριξε από μικρό στη βιοπάλη. Έπιασε
δουλειά στο μαρμαράδικο κοντά στον πατέρα του. Ήταν όμως άταχτος και πολλές
φορές που ο πατέρας του τον έστελνε σε διάφορες δουλειές, αυτός το έσκαγε και
γυρνούσε από δω και από κει, ήταν ένα έξυπνο παιδί με κοφτερό μυαλό αλλά
απείθαρχο και επαναστατικό, θα λέγαμε σήμερα, στοιχείο.
Ήταν δεκαεφτά χρονών όταν ένα τυχαίο περιστατικό άλλαξε κυριολεκτικά το
ριζικό του. Έτυχε εκείνη την ημέρα να περάσει από το εργαστήριο, όπου δούλευε ο
νεαρός Σωκράτης, ο φιλόσοφος Αρχέλαος και να τον ακούσει να υπερασπίζεται τα
δικαιώματα των εργαζομένων στο μαρμαράδικο με τέτοια επιχειρήματα και τόση
εξυπνάδα, που εντυπωσιάστηκε και ζήτησε να τον πάρει μαθητή του. Ο Σωκράτης
δέχτηκε και ακολούθησε το φιλόσοφο στη Σάμο, ξέρουμε όμως πως κοντά στον
Αρχέλαο μορφώθηκε.
Εικοσάρης
πια γύρισε στην Αθήνα, όπου έζησε όλη του τη ζωή. Στο άστυ γνώρισε τον
Πρωταγόρα, τον Πρόδικο, τον Ιππία, τον Γοργία και άλλους σοφιστές, ενδεχομένως
δε και τον Ζήνωνα. Όπως φαίνεται ήταν άνθρωπος περπατημένος από τα νιάτα του
και, παρά τις μικρές του οικονομικές δυνατότητες, την έζησε τη ζωή του.
Αγαπούσε τις γυναίκες, τις διασκεδάσεις και το κρασί. Όταν όμως μυήθηκε στη
φιλοσοφία όλα αυτά περιορίστηκαν πολύ, χωρίς φυσικά να το ρίξει στον ασκητισμό.
Εξακολουθούσε να ζει όπως και πριν, αλλά απέφευγε τις καταχρήσεις και τις
υπερβολές, χωρίς πάντως να κατακρίνει όσους δεν αντιστέκονταν σ΄αυτές.
Είχε παντρευτεί την Ξανθίππη, γυναίκα
αυταρχική, οξύθυμη και ζηλιάρα. Ο Σωκράτης υπέμενε τη συμπεριφορά της με
αταραξία και χιούμορ. Όταν μια φορά κάλεσε για φαΐ τον Ευθύδημο, η Ξανθίππη έκανε μεγάλη φασαρία, πέταξε τα φαγητά από το
τραπέζι και ο καλεσμένος σηκώθηκε να φύγει περίλυπος. Ο Σωκράτης τότε του είπε:
«Γιατί κάνεις έτσι; Τις προάλλες στο σπίτι σου δεν όρμησε ένα πουλί κι
έκανε τα ίδια; Θυμώσαμε τότε μ΄αυτό;»
Οι μαθητές του απορούσαν γιατί ο Σωκράτης δεν επιχειρούσε με τη
διδασκαλία του να βελτιώσει τους τρόπους της Ξανθίππης, εκείνος τους βεβαίωνε
πως επίτηδες δεν το κάνει για να εξασκείται στην υπομονή και την εγκαρτέρηση.
Αξιοσημείωτο είναι το παρακάτω περιστατικό που μας
διηγείται ο μαθητής του ο Φαίδων. Είχε έρθει κάποτε στην Αθήνα ένας διάσημος
φυσιογνωμιστής από τη Συρία, ονόματι Ζώπυρος. Οι μαθητές του Σωκράτη τον
οδήγησαν στο δάσκαλό τους και του ζήτησαν να εικάσει από τη φυσιογνωμία του την
ψυχική ιδιοσυστασία του. Ο Ζώπυρος αφού μελέτησε το πρόσωπο του Σωκράτη
αποφάνθηκε ότι πρόκειται για άτομο με περιορισμένη διανοητικότητα και έκδοτο
στις σωματικές απολαύσεις και ηδονές. Ο Αλκιβιάδης ακούγοντας τον Ζώπυρο
ξέσπασε σε δυνατά γέλια. Ο Σωκράτης όμως του είπε πως ο φυσιογνωμιστής είχε
δίκιο. Οι φυσικές προδιαθέσεις του ήταν αυτές που διέγνωσε ο Ζώπυρος, αλλά ο
ίδιος είχε κατορθώσει με τη λογική και τη θέληση να τις καταδαμάσει.
Το κείμενο αποτελεί διασκευή αποσπάσματος από το έργο του Δημήτρη
Σαραντάκου «Οι αρχαίοι είχαν την πλάκα τους», εκδόσεις ΓΝΩΣΗ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου