Οι νέες τεχνολογίες στη διδασκαλία- ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ

Οι νέες τεχνολογίες στη διδασκαλία

Του ΓΙΩΡΓΟΥ Φ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΤΟΥ*

Παράλληλα με τη ραγδαία εξέλιξη των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ), στον χώρο της εκπαίδευσης επικρατεί μια διεθνής τάση για στροφή από το παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας και μάθησης, το οποίο ανταποκρινόταν στις συνθήκες της βιομηχανικής εποχής και στη λογική του επιστημολογικού αντικειμενισμού, προς ένα περισσότερο μαθητοκεντρικό, ενεργητικό, εποικοδομιστικό και χειραφετικό διδακτικό μοντέλο, με έμφαση στις διερευνητικές/ανακαλυπτικές, αυτόνομες, βιωματικές, συνεργατικές, και ενιαιοποιητικές στρατηγικές και μεθόδους διδασκαλίας.

Μεθόδους, οι οποίες εμπλέκουν τους μαθητές σε ανώτερα επίπεδα μάθησης εξοικειώνοντάς τους συγχρόνως με τη δηλωτική και με τη διαδικαστική γνώση αλλά και με τη μεταγνώση, καθιστώντας τους ικανούς να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σύγχρονης, μεταμοντέρνας παιδαγωγικής και συνακόλουθα της μεταμοντέρνας κοινωνίας.

Με την εφαρμογή κατάλληλων εκπαιδευτικών λογισμικών στη διδακτικομαθησιακή διαδικασία, στο πλαίσιο ενός κατάλληλου παιδαγωγικού σχεδιασμού, είναι δυνατόν να δημιουργηθούν αναβαθμισμένα, δυναμικά περιβάλλοντα μάθησης, τα οποία χαρακτηρίζονται από μαθητοκεντρική και κοινωνιοκεντρική προσέγγιση. Ευνοείται η οικοδόμηση της γνώσης, προωθείται η ενεργός συμμετοχή των μαθητών, ενώ συγχρόνως αναγνωρίζεται η σημασία του κοινωνικού πλαισίου της μαθησιακής διαδικασίας και συντελείται η καλλιέργεια της επικοινωνίας και της συνεργασίας των μαθητών.

Οι δημιουργικές μαθησιακές δραστηριότητες, που απορρέουν από τις δυνατότητες των ΤΠΕ:

*Διευκολύνουν την ανάπτυξη της ικανότητας του μαθητή να σκέπτεται και να δημιουργεί, ενεργοποιώντας μαθησιακά μοντέλα και αναπαραστάσεις της γνώσης (συμβολικές, πολυαισθητηριακές, διαισθητικές/πραξιακές).

*Παρέχουν ευκαιρίες και κίνητρα μάθησης μέσα από ποικίλες στρατηγικές και ελκυστικές διαδικασίες αναζήτησης - επεξεργασίας - διαχείρισης και κοινωνικής διαπραγμάτευσης - αξιολόγησης - σύνθεσης και παρουσίασης των πληροφοριών και των ιδεών.

*Ενθαρρύνουν την αναλυτική και τη συνθετική σκέψη, τις μεταγνωστικές διαδικασίες, την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης, την καλλιέργεια αξιών και την ανάληψη κοινωνικής δράσης.

*Δημιουργούν περιβάλλον διερεύνησης και πειραματισμού και ευνοούν την ανάπτυξη δεξιοτήτων μοντελοποίησης και επίλυσης ποικίλων προβλημάτων.

*Ευνοούν την ενίσχυση του συμμετοχικού, συνεργατικού και συλλογικού χαρακτήρα της μάθησης παρέχοντας χώρο, χρόνο και σχέδιο δράσης για τον σκοπό αυτόν.

*Αξιοποιούν τις δικτυακές τεχνολογίες ως εργαλείο επικοινωνίας, σκέψης και αναβάθμισης του κοινωνικού περιβάλλοντος της μάθησης.

*Παρέχουν ευχέρεια στη χρήση εργαλείων δημιουργικής έκφρασης και διαπλοκής του γραπτού, προφορικού και «πολυμεσικού» λόγου.

*Παρέχουν επίσης εργαλεία, διαδικασίες και ευκαιρίες μάθησης στους μαθητές με διαφορετική κοινωνική, εθνική και φυλετική προέλευση και με διαφορετικές ικανότητες μάθησης συμβάλλοντας αντισταθμιστικά στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.

*Προσεγγίζουν τη μάθηση σφαιρικά, διεπιστημονικά, διαθεματικά και συμβάλλουν στην άμβλυνση της τεχνητής κατάτμησης της γνώσης από τα παραδοσιακά αναλυτικά προγράμματα.

*Προωθούν το παιδαγωγικό παιχνίδι.

Η ένταξή τους στη διδασκαλία, όμως, προϋποθέτει τη συμπόρευσή τους με τις εξελίξεις των θεωριών της μάθησης, της διδακτικής μεθοδολογίας, της σύγχρονης παιδαγωγικής, των εκπαιδευτικών συστημάτων σχεδιασμού μάθησης και διδασκαλίας. Σε αντίθετη περίπτωση, η παιδαγωγικά άκριτη χρήση τους είναι δυνατόν να ενισχύσει περισσότερο, αντί να αμβλύνει, τα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής εκπαίδευσης, καθώς και τις παρενέργειες που ελλοχεύουν από την ανεξέλεγκτη ενασχόληση των μαθητών με αυτές.

Η αναβάθμιση του μαθησιακού περιβάλλοντος στο σχολείο, με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων των ΤΠΕ, δεν είναι εύκολη ούτε απλή. Απαιτούνται προϋποθέσεις οι οποίες αφορούν -εκτός από την αυτονόητη ύπαρξη τεχνολογικής υποδομής- και την ανάλογη επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό. Για την υπέρβαση ορισμένων χαρακτηριστικών της σημερινής σχολικής πραγματικότητας -η οποία ίσως όχι άδικα υφίσταται κριτική- κρίνεται αναγκαία η ανάλογη παιδαγωγική κατάρτιση και διαρκής επιμόρφωση του εκπαιδευτικού, ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του σχολείου, του ρόλου του εκπαιδευτικού μέσα στο σχολείο και προφανώς η αλλαγή στάσεων, συμπεριφορών και αντιλήψεων των εκπαιδευτικών φορέων. Πρόκειται για μια προτεραιότητα που δυστυχώς δεν έχει τύχει της δέουσας προσοχής από τη μέχρι τώρα εκπαιδευτική πολιτική στη χώρα μας, παρ' όλο που έχει φανεί ότι η επένδυση στην τεχνολογική υποδομή δεν αρκεί από μόνη της να προκαλέσει ουσιαστική αλλαγή για την αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Για την αποτελεσματική χρήση των νέων τεχνολογιών από τους μαθητές απαιτείται η καλλιέργεια δυνατοτήτων και η ανάπτυξη ικανοτήτων τέτοιων, ώστε να καταστούν ικανοί να αξιοποιήσουν θετικά τις δυνατότητες που τους παρέχει η διαρκώς εξελισσόμενη τεχνολογία και να κατανοήσουν τις όποιες τυχόν αρνητικές ή και επικίνδυνες συνέπειες μπορεί να απορρέουν από τη χρήση τους.

Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές πρέπει να καταστούν ικανοί να διαχειρίζονται και να παράγουν τον «πολυμεσικό λόγο», να μαθαίνουν αυτόνομα, να επικοινωνούν και να αλληλεπιδρούν κριτικά, να γίνονται περισσότερο ενεργοί λύτες προβλημάτων και ανοιχτοί στις καινοτομίες. Οι δεξιότητες αυτές όμως έχουν νόημα και αξία εφόσον συντελούν στην ολόπλευρη προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών και στη δημιουργία μιας περισσότερο δημοκρατικής, ανθρωπιστικής, οικουμενικής και οικολογικά προσανατολισμένης κοινωνίας.

Ο ραγδαίος ρυθμός εξέλιξης της τεχνολογίας είναι δεδομένος, ενώ οι δυνατότητές της παραμένουν ακόμη σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητες. Ζητούμενο παραμένει η δυνατότητα ελέγχου, χειρισμού και αξιοποίησής της από τη θεσμοθετημένη εκπαίδευση και τους φορείς της.

* Ο δρ ΓΙΩΡΓΟΣ Φ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΤΟΣ είναι σχολικός σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Κεφαλληνίας και διδάσκει στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης, στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων.