Οι νέες τεχνολογίες στη διδασκαλία- ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ

Οι νέες τεχνολογίες στη διδασκαλία

Του ΓΙΩΡΓΟΥ Φ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΤΟΥ*

Παράλληλα με τη ραγδαία εξέλιξη των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ), στον χώρο της εκπαίδευσης επικρατεί μια διεθνής τάση για στροφή από το παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας και μάθησης, το οποίο ανταποκρινόταν στις συνθήκες της βιομηχανικής εποχής και στη λογική του επιστημολογικού αντικειμενισμού, προς ένα περισσότερο μαθητοκεντρικό, ενεργητικό, εποικοδομιστικό και χειραφετικό διδακτικό μοντέλο, με έμφαση στις διερευνητικές/ανακαλυπτικές, αυτόνομες, βιωματικές, συνεργατικές, και ενιαιοποιητικές στρατηγικές και μεθόδους διδασκαλίας.

Μεθόδους, οι οποίες εμπλέκουν τους μαθητές σε ανώτερα επίπεδα μάθησης εξοικειώνοντάς τους συγχρόνως με τη δηλωτική και με τη διαδικαστική γνώση αλλά και με τη μεταγνώση, καθιστώντας τους ικανούς να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σύγχρονης, μεταμοντέρνας παιδαγωγικής και συνακόλουθα της μεταμοντέρνας κοινωνίας.

Με την εφαρμογή κατάλληλων εκπαιδευτικών λογισμικών στη διδακτικομαθησιακή διαδικασία, στο πλαίσιο ενός κατάλληλου παιδαγωγικού σχεδιασμού, είναι δυνατόν να δημιουργηθούν αναβαθμισμένα, δυναμικά περιβάλλοντα μάθησης, τα οποία χαρακτηρίζονται από μαθητοκεντρική και κοινωνιοκεντρική προσέγγιση. Ευνοείται η οικοδόμηση της γνώσης, προωθείται η ενεργός συμμετοχή των μαθητών, ενώ συγχρόνως αναγνωρίζεται η σημασία του κοινωνικού πλαισίου της μαθησιακής διαδικασίας και συντελείται η καλλιέργεια της επικοινωνίας και της συνεργασίας των μαθητών.

Οι δημιουργικές μαθησιακές δραστηριότητες, που απορρέουν από τις δυνατότητες των ΤΠΕ:

*Διευκολύνουν την ανάπτυξη της ικανότητας του μαθητή να σκέπτεται και να δημιουργεί, ενεργοποιώντας μαθησιακά μοντέλα και αναπαραστάσεις της γνώσης (συμβολικές, πολυαισθητηριακές, διαισθητικές/πραξιακές).

*Παρέχουν ευκαιρίες και κίνητρα μάθησης μέσα από ποικίλες στρατηγικές και ελκυστικές διαδικασίες αναζήτησης - επεξεργασίας - διαχείρισης και κοινωνικής διαπραγμάτευσης - αξιολόγησης - σύνθεσης και παρουσίασης των πληροφοριών και των ιδεών.

*Ενθαρρύνουν την αναλυτική και τη συνθετική σκέψη, τις μεταγνωστικές διαδικασίες, την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης, την καλλιέργεια αξιών και την ανάληψη κοινωνικής δράσης.

*Δημιουργούν περιβάλλον διερεύνησης και πειραματισμού και ευνοούν την ανάπτυξη δεξιοτήτων μοντελοποίησης και επίλυσης ποικίλων προβλημάτων.

*Ευνοούν την ενίσχυση του συμμετοχικού, συνεργατικού και συλλογικού χαρακτήρα της μάθησης παρέχοντας χώρο, χρόνο και σχέδιο δράσης για τον σκοπό αυτόν.

*Αξιοποιούν τις δικτυακές τεχνολογίες ως εργαλείο επικοινωνίας, σκέψης και αναβάθμισης του κοινωνικού περιβάλλοντος της μάθησης.

*Παρέχουν ευχέρεια στη χρήση εργαλείων δημιουργικής έκφρασης και διαπλοκής του γραπτού, προφορικού και «πολυμεσικού» λόγου.

*Παρέχουν επίσης εργαλεία, διαδικασίες και ευκαιρίες μάθησης στους μαθητές με διαφορετική κοινωνική, εθνική και φυλετική προέλευση και με διαφορετικές ικανότητες μάθησης συμβάλλοντας αντισταθμιστικά στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.

*Προσεγγίζουν τη μάθηση σφαιρικά, διεπιστημονικά, διαθεματικά και συμβάλλουν στην άμβλυνση της τεχνητής κατάτμησης της γνώσης από τα παραδοσιακά αναλυτικά προγράμματα.

*Προωθούν το παιδαγωγικό παιχνίδι.

Η ένταξή τους στη διδασκαλία, όμως, προϋποθέτει τη συμπόρευσή τους με τις εξελίξεις των θεωριών της μάθησης, της διδακτικής μεθοδολογίας, της σύγχρονης παιδαγωγικής, των εκπαιδευτικών συστημάτων σχεδιασμού μάθησης και διδασκαλίας. Σε αντίθετη περίπτωση, η παιδαγωγικά άκριτη χρήση τους είναι δυνατόν να ενισχύσει περισσότερο, αντί να αμβλύνει, τα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής εκπαίδευσης, καθώς και τις παρενέργειες που ελλοχεύουν από την ανεξέλεγκτη ενασχόληση των μαθητών με αυτές.

Η αναβάθμιση του μαθησιακού περιβάλλοντος στο σχολείο, με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων των ΤΠΕ, δεν είναι εύκολη ούτε απλή. Απαιτούνται προϋποθέσεις οι οποίες αφορούν -εκτός από την αυτονόητη ύπαρξη τεχνολογικής υποδομής- και την ανάλογη επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό. Για την υπέρβαση ορισμένων χαρακτηριστικών της σημερινής σχολικής πραγματικότητας -η οποία ίσως όχι άδικα υφίσταται κριτική- κρίνεται αναγκαία η ανάλογη παιδαγωγική κατάρτιση και διαρκής επιμόρφωση του εκπαιδευτικού, ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του σχολείου, του ρόλου του εκπαιδευτικού μέσα στο σχολείο και προφανώς η αλλαγή στάσεων, συμπεριφορών και αντιλήψεων των εκπαιδευτικών φορέων. Πρόκειται για μια προτεραιότητα που δυστυχώς δεν έχει τύχει της δέουσας προσοχής από τη μέχρι τώρα εκπαιδευτική πολιτική στη χώρα μας, παρ' όλο που έχει φανεί ότι η επένδυση στην τεχνολογική υποδομή δεν αρκεί από μόνη της να προκαλέσει ουσιαστική αλλαγή για την αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Για την αποτελεσματική χρήση των νέων τεχνολογιών από τους μαθητές απαιτείται η καλλιέργεια δυνατοτήτων και η ανάπτυξη ικανοτήτων τέτοιων, ώστε να καταστούν ικανοί να αξιοποιήσουν θετικά τις δυνατότητες που τους παρέχει η διαρκώς εξελισσόμενη τεχνολογία και να κατανοήσουν τις όποιες τυχόν αρνητικές ή και επικίνδυνες συνέπειες μπορεί να απορρέουν από τη χρήση τους.

Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές πρέπει να καταστούν ικανοί να διαχειρίζονται και να παράγουν τον «πολυμεσικό λόγο», να μαθαίνουν αυτόνομα, να επικοινωνούν και να αλληλεπιδρούν κριτικά, να γίνονται περισσότερο ενεργοί λύτες προβλημάτων και ανοιχτοί στις καινοτομίες. Οι δεξιότητες αυτές όμως έχουν νόημα και αξία εφόσον συντελούν στην ολόπλευρη προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών και στη δημιουργία μιας περισσότερο δημοκρατικής, ανθρωπιστικής, οικουμενικής και οικολογικά προσανατολισμένης κοινωνίας.

Ο ραγδαίος ρυθμός εξέλιξης της τεχνολογίας είναι δεδομένος, ενώ οι δυνατότητές της παραμένουν ακόμη σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητες. Ζητούμενο παραμένει η δυνατότητα ελέγχου, χειρισμού και αξιοποίησής της από τη θεσμοθετημένη εκπαίδευση και τους φορείς της.

* Ο δρ ΓΙΩΡΓΟΣ Φ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΤΟΣ είναι σχολικός σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Κεφαλληνίας και διδάσκει στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης, στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων.

16 μαθήματα ευτυχίας

Πολλοί την αναζητούν… αλλά λίγοι την βρίσκουν.

Τι είναι η ευτυχία; Τι σημαίνει για τον κάθε άνθρωπο; Γιατί κάποιοι την νιώθουν και κάποιοι άλλοι όχι; Ίσως, αυτοί που δεν την βρίσκουν να μην πιστεύουν σ΄αυτήν.

Πάντως αν προσπαθούσαμε να την ορίσουμε ή να δίναμε κάποιες συμβουλές για το πώς μπορεί κάποιος να την βρει θα ήταν οι εξής:

1.  Πορεύσου ήρεμα μέσα στον θόρυβο και την βιασύνη και θυμήσου ότι μπορείς να βρεις την ειρήνη στη σιωπή.

2.     Όσο μπορείς, προσπάθησε να διατηρείς καλές σχέσεις με όλο τον κόσμο.

3.     Λέγε την αλήθεια σου ήρεμα και καθαρά και άκου τους άλλους, ακόμα κι αν είναι επιτροχάδην ή πληκτικά, έχουν κι εκείνοι τη δική τους αλήθεια.

4.  Απόφευγε τα θορυβώδη και επιθετικά άτομα, γιατί είναι αρνητικά για το πνεύμα σου.

5.  Άμα συγκρίνεις τον εαυτό σου με του άλλους, θα καταλήξεις ματαιόδοξος ή πικραμένος, γιατί πάντα θα υπάρχουν καλύτεροι ή χειρότεροι από σένα.

6.   Απόλαυσε τις επιτυχίες σου…το ίδιο και τα σχέδια σου.

7.   Διατήρησε το ενδιαφέρον σου στη δική σου καριέρα, όσο ταπεινή κι αν είναι, αφού είναι το μόνο αληθινό πράγμα που κατέχεις.

8. Να είσαι επιφυλακτικός στις συμφωνίες, γιατί ο κόσμος είναι γεμάτος εγωισμό.

9.   Αλλά να μην επιτρέψεις αυτό να σε τυφλώνει σε σημείο που να μη βλέπεις ότι η αρετή υπάρχει, πολλοί άνθρωποι αγωνίζονται για ευγενή ιδανικά και παντού  η ζωή είναι γεμάτη ηρωισμό.

10. Να είσαι ο εαυτός σου και ιδίως να μην υποκρίνεσαι αγάπη, να μην είσαι κυνικός στον έρωτα.

11.  Συγκέντρωνε με ηρεμία τις συμβουλές των χρόνων.

12. Τρέφε το πνευματικό σου σθένος για να σε προστατεύει από τις αντιξοότητες. Μην τρομοκρατείσαι με τη φαντασία σου, πολλοί φόβοι γεννιούνται από την κούραση και την μοναξιά.

13. Πέρα από μια υγιή πειθαρχία, να είσαι ευγενικός με τον εαυτό σου.

14.  Να θυμάσαι πως εσύ επιλέγεις στη ζωή σου.

15.Οι σκέψεις σου και οι προθέσεις μπορούν να επηρεάσουν την πραγματικότητα που ζεις.

16. Γιατί, πάρ΄όλη την υποκρισία, τη σκληρή δουλειά και τα χαμένα όνειρα, ο κόσμος παραμένει ακόμα ένα όμορφο μέρος. Να είσαι χαρούμενος, να προσπαθείς να είσαι ευτυχισμένος.

πηγή: http://www.jenny.gr/16-mathimata-eutuxias/

Αρχαία Γ' Γυμνασίου

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 4

Ἆρ’ οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν, εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν; Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν. Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκεν· καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν, καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς. Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα, […] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν, ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς, […] καθ’ ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν, […] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν. Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν, μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων, ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν. Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους, οὐ βεβιασμένους, ἀλλὰ πεπεισμένους.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να μεταφράσετε το απόσπασμα «Ὀψόμεθα… οὐ βεβιασμένους, ἀλλὰ πεπεισμένους.»                                                                                          7 μονάδες

Β. Να γραφεί ό,τι ζητείται για καθέναν από τους τύπους που ακολουθούν:

ἕξομεν: εγκλιτική αντικατάσταση στο β’ ενικό αορίστου β’

ἀνθρώπους: αιτιατική ενικού

λαμβάνουσαν: εγκλιτική αντικατάσταση στο α’ πληθυντικό αορίστου β’

συμμάχους: δοτική ενικού

γιγνομένην: εγκλιτική αντικατάσταση στο β’ πληθυντικό αορίστου β’

ἐπιχειροῦντες: χρονική αντικατάσταση στο α’ πληθυντικό οριστικής έγκλισης

ὀψόμεθα: εγκλιτική αντικατάσταση στο γ’ ενικό στον αόριστο β΄

τὴν ἡμέραν: ονομαστική πληθυντικού

                                                                                                                 8 μονάδες

Γ. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις: 

τὰς προσόδους, ὑπομένειν, τὴν πόλιν, πολέμων, πενεστέρους

                                                                                                                 5 μονάδες

Τα σχολεία του asperger

Τα σχολεία του asperger

protagon.gr

ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΑΜΠΟΥΚΑΣ

25 Ιανουαρίου 2014

Tο πρόσφατο περιστατικό σχολικής βίας στην Άρτα, αποτελεί ευκαιρία για προβληματισμό. Όχι βέβαια, για απόδοση ευθυνών από τον ανεύθυνο λόγο της δημόσιας φλυαρίας. Άλλωστε ξέρουμε πολύ καλά πώς διαστρεβλώνονται οι αφηγήσεις των εμπλεκόμενων που επιθυμούν διακαώς τη θυματοποίησή τους. Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε ούτε πώς ακριβώς έγινε ούτε και αν το γεγονός άξιζε να γίνει είδηση.

Εκείνο που με βεβαιότητα ξέρουμε, είναι ότι τέτοιες περιπτώσεις κι ακόμα χειρότερες, συμβαίνουν καθημερινά στα σχολεία. Ότι η βία είναι φαινόμενο των διαλυμένων σχολικών κοινοτήτων, με ευθύνη των ανθρώπων που ανέλαβαν να τις διοικήσουν. Επειδή η δημοσιότητα δίνεται περισσότερο σε άλλους «θιάσους» πολιτικού αμοραλισμού, δεν σημαίνει πως οι ζωές των καθηγητών και των μαθητών στα σχολεία, είναι ρόδινες. Κάθε λεπτό που περνάει, κάθε διδακτική ώρα, κάθε μέρα, κάποιοι άνθρωποι γίνονται πιο δυστυχισμένοι, πιο αδιάφοροι, πιο «αυτιστικοί». Γιατί υφίστανται τις τραγικές επιπτώσεις ενός αυταρχικού συστήματος λαϊκιστικής διαχείρισης, που υποθάλπει και συντηρεί όλα τα είδη βίας που μπορεί να φανταστεί κανείς. Από την ψυχολογική, τη λεκτική, μέχρι και την άκρως εγκληματική. Ας δοκιμάσει μία επιτροπή του Υπουργείου, με εντολή Εισαγγελέα, να ψάξει αιφνιδιαστικά τους μαθητές. Θα εκπλαγούν οι πάντες από τους σουγιάδες που θα μαζέψουν. Από την άλλη, ας οριστεί μια ομάδα ειδικών να εξετάσει, με σοβαρότητα, την ψυχολογική κατάσταση των διδασκόντων. Σε τι ποσοστό άραγε ανάγονται οι άνθρωποι που λαμβάνουν καθημερινά φαρμακευτική υποστήριξη, με προβλήματα διαταραχής;

Η κατάσταση είναι σοβαρή. Μαθητές και καθηγητές είναι πλέον, επικίνδυνοι ο ένας για τον άλλον, σχηματίζοντας τέσσερα ζεύγη ψυχαναγκαστικής συμμετρίας. Μαθητές εναντίον μαθητών, καθηγητές εναντίον μαθητών, καθηγητές εναντίον καθηγητών και μαθητές εναντίον καθηγητών. Οπουδήποτε η σχολική κοινότητα χάνει τον έλεγχο, όλοι μισούν όλους και απελευθερώνουν αναισθησία και βαρβαρότητα. Μου θυμίζουν πλέον, τους αυτιστικούς με σύνδρομο asperger, που έχουν χάσει την ενσυναίσθηση και τη δυνατότητα της ποιοτικής κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Οι άνθρωποι με AS συγκρίνουν τους γύρω τους μόνο με το είδωλό τους και δεν μπορούν να αντιδράσουν στα ερεθίσματα του κοινωνικού τους περιβάλλοντος. Αδιαφορούν για τα συναισθήματα των άλλων και κρατούν αποστάσεις από οτιδήποτε δεν αφορά άμεσα τον εαυτό τους. Με λίγα λόγια, πρόκειται για ένα είδος αυτισμού που απομονώνει το άτομο και το εγκλωβίζει, μέσα στα τείχη που ο ίδιος κατασκεύασε γύρω του.

Ήταν επόμενο να φτάσουμε εδώ. Μάλλον, βιώνουμε την αποσύνθεση μιας κατακερματισμένης, «αυτιστικής» πλέον, κοινωνίας που διαλύεται. Και το σχολείο είναι δείγμα πολιτικό και ασφαλώς κοινωνικό. Η αυταρχική μεθοδολογία της τυποποίησης, του στείρου ανταγωνισμού και της ελευθεριότητας σε κανόνες και θεσμούς δημιούργησαν τον «μαθητή-asperger». Από την άλλη, η απουσία σωστής αξιολόγησης, η ανεύθυνη επιλογή από επετηρίδες, το τεράστιο έλλειμμα προστασίας και η απαράδεκτη διοίκηση, γέννησαν τον «δάσκαλο- asperger». Έτσι λοιπόν, και οι δύο βασανίζονται σ΄ ένα αρρωστημένο περιβάλλον, στραγγίζοντας τις ψυχές τους από συναισθήματα και τα μυαλά τους από ιδέες και δημιουργικότητα. Σαπίζουν καθημερινά οι συνειδήσεις των ανθρώπων στα σχολεία. Γι΄ αυτό οι πάντες περιμένουν πότε θα έρθει η ώρα ν΄ ανοίξει η πόρτα να φύγουν. Ο μαθητές για να βρίσουν και οι καθηγητές να γυρίσουν σπίτι και να εκτονωθούν με τις «τρελές» αφηγήσεις τους, για τις γκάφες των συναδέλφων.

Με ποια βία να πρωτοασχοληθούμε και πού να αποδώσουμε ευθύνες; Στην αντιπνευματικότητα του δασκάλου, στο χαμηλό επίπεδο των οικογενειών ή στην απαράδεκτη διεύθυνση των σχολείων; Όλα μαζί, πάνε πακέτο. Όταν δεν υπάρχουν κανόνες και αυστηρή προσήλωση σε αρχές, οι άνθρωποι χάνουν την επαφή με την ομορφιά, τις αξίες και τη χαρά της δημιουργίας. Και μετά έρχεται η βία, ως αντίδραση. Ποια διεύθυνση, ποιο Υπουργείο υποστήριξε ποτέ τον δοκιμαζόμενο δάσκαλο που υφίσταται τη χειρότερη βία στο μάθημά του; Όταν ο μαθητής δεν μαθαίνει ποτέ του ποια είναι τα όρια, καταστρέφεται πρώτα ο ίδιος και μετά η ψυχική υγεία του καθηγητή του. Ποια πολιτική διοίκηση έστειλε σπίτι του τον ανήμπορο και ακατάλληλο δάσκαλο που ασκεί βία και φόβο στους μαθητές του, ακόμα και με τη γραφικότητά του;

Δυστυχώς, τα σχολεία αποτελούν μια καλή και ξεκάθαρη εικόνα ολόκληρης της ελληνικής πραγματικότητας, φτιαγμένη στα «εργαστήρια» του πολιτικού μας συστήματος. Κι όσο για τους «κακούς» δασκάλους ή τους «ανεύθυνους» μαθητές, μη σπεύδετε μαζί με τα μίντια, να τους καταδικάσετε. «Ιδιαίτεροι» είναι, συναισθηματικά «ανάπηροι» και «αυτιστικοί» που χρειάζονται βοήθεια και «συμπόνια»... Απροστάτευτοι και έκθετοι στην ανασφάλεια που αναπαράγει το πελατειακό σύστημα του νεποτισμού και της αδιαφορίας.

ένα άρθρο των πρωταγωνιστών

Κι αν η Μήδεια δεν είχε σκοτώσει τα παιδιά της;

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΖΗΚΑΣ, ATHENSVOICE

Πόσο πολιτισμένες είναι οι κοινωνίες μας, των μεταμφιεσμένων θηρευτών και θηραμάτων, των ετοιμοπόλεμων κατηγόρων και των αποδιοπομπαίων τράγων; Μήπως η βαρβαρότητα διαμεσολαβείται, ισχυρότερη, μέσω του πολιτισμού – ή της επίφασης αυτού;

Στο καινούργιο θεατρικό του, με τον ειρωνικό τίτλο «Πολιτισμός» και υπότιτλο «Μία κοσμική τραγωδία» (αναφορά στο άθεο σύμπαν του έργου, όπου καμία δικαιοσύνη δεν θα αποδοθεί από έναν deus ex machina και ο άνθρωπος, εγκαταλειμμένος, καλείται να δώσει μόνος του λύση), ο Δημήτρης Δημητριάδης ανασκευάζει τη γνωστή ιστορία της Μήδειας, αναποδογυρίζοντάς την και φωτίζοντας, ανέλπιστα, τη σημερινή κατάσταση που βιώνουμε, υπαρξιακά και κοινωνικά.

Το έργο ανεβαίνει αυτό τον καιρό στο Ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης», σε σκηνοθεσία Γιάννη Σκουρλέτη της περίφημης ομάδας Bijoux de Kant, με την Καριοφυλλιά Καραμπέτη στον ρόλο της Μήδειας (ένας ρόλος τον οποίο είχε ερμηνεύσει με επιτυχία τη δεκαετία του ’90 στην τραγωδία του Ευρυπίδη).

Σε αυτό το έργο παραδοξοτήτων, τοποθετημένο θαρρείς σε ένα περίκλειστο, παράλληλο σύμπαν όπου επαναλαμβανόταν μέχρι πρότινος, χωρίς σταματημό, η τραγωδία του Ευριπίδη και όπου το έργο, συμπεριλαμβανομένων των φρικαλεοτήτων που διαπράττει η Μήδεια, ήταν σχεδόν βαριεστημένα εμπεδωμένο από όλους τους εμπλεκομένους χαρακτήρες, ξάφνου, σε μια στιγμή, όλα ανατρέπονται.

Σαν μυστικός σπόρος που σκάει στο χώμα, αθόρυβα, μέσα στη νύχτα, η προηγουμένως βάρβαρη – και συνεπώς παντοδύναμη και ανυπότακτη – Μήδεια παρουσιάζεται ξαφνικά «διαβρωμένη» από τον πολιτισμό. Ύστερα από ατέλειωτες επαναλήψεις βαρβαρότητας και ανθελληνικού θριάμβου, η μάγισσα, η παιδοκτόνος, η φοβερή Μήδεια κατανικιέται από τις δυνάμεις του πολιτισμού: εξημερώνεται τούτο το θεριό και ευθυγραμμίζεται με τη νόρμα. Η μαγική της δύναμη εξασθενεί και παρουσιάζεται ανίκανη να φονεύσει τα παιδιά της. Είναι αδύνατον, ανελέητα «εκπολιτισμένη» πια, να επιστρέψει στην προπολιτισμική της κακία: «Έλα κακία έλα/ Και νίκησέ με/ Κάνε με τέρας/ Κάνε με Μήδεια», ψελλίζει απελπισμένα, χωρίς αποτέλεσμα. Η Μήδεια ηττήθηκε, γκρεμίστηκε από το μιαρό της βάθρο. Έγινε μία από εμάς. Έγινε άνθρωπος.

Μόνο που αυτή η ανθρωποποίησή της, η στροφή της προς το ανίσχυρο, δεν την εξιλεώνουν στα μάτια των ανθρώπων της Κορίνθου. Την αντιμετωπίζουν με ενισχυμένη περιφρόνηση και εχθρότητα. Κι όταν ανακύπτουν νέα δεινά, στα οποία η ίδια δεν έχει καμία ανάμειξη, ανενδοίαστα όλοι οι «πολιτισμένοι», «ενάρετοι» Έλληνες, την κατονομάζουν ως την υπαίτια, τη φθοροποιό δύναμη που απορρύθμισε την «όσια» κοινότητά τους.

Η παραδοξότητα της σύλληψης του έργου – μία Μήδεια που δεν σκοτώνει τα παιδιά της και άρα δεν είναι η απόλυτα παραβατική ηρωίδα της αρχαιότητας, η παιδοκτόνος που μένει ατιμώρητη – λειαίνεται, όταν κανείς αντιλαμβάνεται την επικαρικότητά της: ως γέφυρα με το κλίμα που βιώνουμε, της αποδόμησης, του κρημνίσματος, της ερήμωσης. «Ο ομφαλός της γης είναι νεκρός/ Στη θέση του μαντείου μόνο ερείπια και στάχτες», αναφωνεί στην αρχή του «Πολιτισμού» ο Αιγεύς, αντηχώντας την καταστροφή που βιώνουμε – κι εν μέρει, νοερά κατασκευάζουμε – και την οποία ο Δημητριάδης είχε οραματιστεί ήδη από το 1978, με τις αποκαλυψιακές εικόνες του «Πεθαίνω σαν χώρα».

Το αποτέλεσμα στα χέρια του Σκουρλέτη είναι αναμενόμενα εντυπωσιακό: η υψηλή αισθητική μεταφράζεται σε εμπνευσμένες εικονογραφίες και υπέροχες εικαστικές συνθέσεις. Το μπαρόκ, εκπληκτικής λεπτομέρειας, κατεστραμμένο σύμπαν που έπλασε με τον «Πολιτισμό» σχεδόν αμέσως φέρνει στο νου τη φαρμακερή ομορφιά της ποίησης του Λωτρεαμόν, του οποίου τα «Άσματα του Μαλντορόρ» είχε ζωντανέψει η Bijoux de Kant επί σκηνής πριν από δύο χρόνια. Τόσο η Καραμπέτη όσο και οι υπόλοιποι ταλαντούχοι ηθοποιοί - έκαστος σε πολλαπλούς ρόλους - υπηρέτησαν επάξια το κείμενο του Δημητριάδη.

Ο «Πολιτισμός» κυκλοφορεί σε μορφή βιβλίου στη σειρά θεάτρου των εκδόσεων (.poema..), με ένα εξώφυλλο-σημειολογική αναφορά στο συμβολικό βάρος που φέρει η Μήδεια (ρωμαϊκή σαρκόφαγος στην Πέργαμο εμπνευσμένη από τον μύθο της) και που με την όμορφη ψυχρότητά του, αθέλητα ή μη, μοιάζει να εκπέμπει την «εκλεπτυσμένη γλαυκότητα» και «επεξεργασμένη λευκότητα» που ειρωνικά χρησιμοποιεί ο Δημητριάδης στο έργο, όταν αναφέρεται στο κλέος των πολιτισμένων Ελλήνων σε αντιπαραβολή με τη βάρβαρη Μήδεια.

Η συνεργάτις του Δημητριάδη, θεατρολόγος και σκηνοθέτις, Δήμητρα Κονδυλάκη, εξηγεί στην εισαγωγή του βιβλίου γιατί, ένα έργο σαν τον «Πολιτισμό» που θα ήταν σχεδόν ακατανόητο δέκα χρόνια πριν, την εποχή της εικονικής ευμάρειας, γίνεται απόλυτα εμφανές σήμερα, στην Ελλάδα της ερήμωσης, των «καμένων μαντείων», όπου, ερήμην θεού, οι ευθυνόφοβοι άνθρωποι ψάχνουν απεγνωσμένα τον αποδιοπομπαίο τράγο. Και ο Άλλος – αυτός που διαφοροποιείται εμφανώς, π.χ. σε φυλή ή σεξουαλικότητα – είναι πάντα ο πιο εύκολος στόχος. Και συγκεκριμένα το πώς «η κρίση του δυτικού πολιτισμού αποκαλύπτεται σε όλη της την ωμότητα, όσο βαθαίνουν οι αντιθέσεις», όπως για παράδειγμα στην «με όχημα την περιφρόνηση του Άλλου, ευκολία της εκτροπής, του γλιστρήματος από το κέντρο στο περιθώριο, από την ευτυχία στη δυστυχία». Η Μήδεια είναι ο Άλλος, το σκιάχτρο που καλούμαστε να λιθοβολήσουμε για να τακτοποιήσουμε, κατά το εικός και το αναγκαίον, τις ενοχές μας. Να επιβεβαιώσουμε τον «πολιτισμό» μας. Άλλωστε, όπως λέει και η ίδια η ηρωίδα στο έργο «μια ολόκληρη μέρα αρκεί για να εξολοθρεύσεις ολόκληρη την ανθρωπότητα».

---

 Info Ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης» (Πειραιώς 206). Τετάρτη-Σάββατο στις 20:30, Κυριακή στις 19:00.
Σκηνοθεσία: Γιάννης Σκουρλέτης
Παίζουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Λένα Δροσάκη, Τάσος Καραχάλιος, Γιώργος Παπαπαύλου, Κρις Ραντάνοφ
Μουσική: Κώστας Δαλακούρας
Κίνηση: Τάσος Καραχάλιος
Σκηνικό περιβάλλον: Γιάννης Σκουρλέτης, Δήμητρα Λιάκουρα, Περικλής Πραβήτας, Κωνσταντίνος Σκουρλέτης
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Βοηθοί Σκηνοθέτη: Μαριάνθη Παντελοπούλου, Ηλέκτρα Ελληνικιώτη
Φωτογραφίες: Πάνος Μιχαήλ
Promo Video: Γιώργος Αποστολόπουλος
Το βιβλίο των εκδόσεων (.poema..) διατίθεται στο πωλητήριο του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης» και σε κεντρικά βιβλιοπωλεία.

Αρχαία Ελληνικά, Β' Γυμνασίου

7η ενότητα, Ένας στοργικός ηγέτης

Πλήρης συντακτική ανάλυση του κειμένου

1.      Ἅπαντες, κτγρμ. προσδιορ. στο ενν. υποκ ἡμεῖς, ἐπιστάμεθα ρήμα ( ΚΠ)

2.      ὅτι Ἀγησίλαος, υποκείμενο των ρημάτων ᾤετο, ὑφίετο,  ἀφίστατο, ἐφείδετο, προὐφασίζετο, οὐ πόνων, αντικείμενο στο ρήμα ὑφίετο, ρήμα, (ΔΠ) ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης,

3.       ὅπου ᾤετο, ρήμα,  τὴν  πατρίδα,αντικείμενο στο απρμφ, τι, αντικείμενο στο απρμφ, ὠφελήσειν, αντικείμενο στο ρήμα, τελικό απαρέμφατο, με υποκείμενο τον Ἀγησίλαο, [ταυτοπροσωπία] (ΔΠ) ,

4.      (ὅτι) οὐ κινδύνων, αντικείμενο στο ρήμα ἀφίστατο, ρήμα, (ΔΠ)

5.      (ὅτι) οὐ χρημάτων, αντικείμενο στο ρήμα ἐφείδετο, ρήμα, (ΔΠ)

6.      (ὅτι) οὐ σῶμα, αντικείμενο στο ρήμα, οὐ γῆρας, αντικείμενο στο ρήμα, προὐφασίζετο, ρήμα, (ΔΠ)

7.      ἀλλὰ καὶ βασιλέως, γενική υποκειμενική στο ἔργον, ἀγαθοῦ, επιθετικός προσδιορισμός,  τοῦτο, υποκείμενο του απρμφ.,  ἔργον, κατηγορούμενο, ἐνόμιζε ρήμα (εἶναι), αντικείμενο του ρήματος, ειδικό απρμφτ., τὸ τοὺς ἀρχομένους, αντικείμενο στο απρμφ.,   ὡς πλεῖστα, επιθετικός προσδιορισμός,  ἀγαθὰ, αντικείμενο στο απρμφ.,  ποιεῖν. (ΔΠ)

8.      Ἐν τοῖς μεγίστοις, επιθετικός προσδιορισμός,  δὲ ὠφελήμασι , εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου, τῆς πατρίδος, γενική αντικειμενική, καὶ τόδε, αντικείμενο του ρήματος,  ἐγὼ, υποκείμενο του ρήματος, τίθημι, ρήμα, αὐτοῦ,γενική κτητική(ΚΠ) 

9.      ὅτι, ειδικός σύνδεσμος, δυνατώτατος, κατηγορούμενο, ὤν, επιρρ. εναντιωματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος,  ἐν τῇ πόλει , εμπρόθετος προσδιορισμός τόπου, φανερὸς, κατηγορούμενο στο ενν. υποκείμενο του ρ. Ἀγησίλαος,  ἦν, συνδετικό ρήμα,  μάλιστα, επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού,  τοῖς νόμοις, αντικείμενο στη μετοχή,  λατρεύων, κατηγορηματική μετοχή  που αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος.(ΔΠ)

10.  Τίς, υποκείμενο γὰρ ἄν ἠθέλησεν, ρήμα  ἀπειθεῖν, αντικείμενο, τελικό απαρέμφατο, ὁρῶν, επιρρ. υποθετική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος,  τὸν βασιλέα, αντικείμενο στη μετοχή,  πειθόμενον, κατηγορηματική μετοχή αναφερόμενη στο αντικείμενο της μετοχής; (ευθεία ερώτηση)

11.  Ὅς, υποκείμενο , καὶ πρὸς τοὺς διαφόρους, εμπρόθετος προσδιορισμός κατεύθυνσης,  ἐν τῇ πόλει, εμπρ. προσδ. τόπου, προσεφέρετο, ρήμα (ΚΠ)

12.  ὥσπερ πατὴρ, υποκείμενο (προσφέρεται) πρὸς παῖδας, εμπρ. προσδιορ.  κατεύθυνσης. (ΔΠ)

13.  Ἐλοιδορεῖτο, ρήμα με ενν. υποκείμενο Ἀγησίλαος,  μὲν γὰρ ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν, εμπρ. προσδιορ. της αιτίας (ΚΠ)

14.  ἐτίμα δ’ , ρήμα με ενν. υποκείμενο Ἀγησίλαος (ΚΠ)

15.  εἴ τι, αντικείμενο στο ρήμα,  καλὸν, επιθ. προσδιορισμός,  πράττοιεν, ρήμα, με ενν. υποκείμενο αὐτοί (ΔΠ)

16.  παρίστατο δ’, ρήμα, με ενν. υποκείμενο Ἀγησίλαος  ἐχθρὸν , κτγ. στο "πολίτην" από τη μτχ. ἡγούμενος , μὲν οὐδένα, επιθετικός προσδιορ., ἡγούμενος, τροπική ή αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο ενν. υποκείμενο του ρήματος,  πολίτην, αντικείμενο στη μετοχή,  ἐπαινεῖν, αντικείμενο της μετοχής, τελικό απρμφτ. [ταυτοπροσωπία] δὲ πάντας, αντικείμ. στο απρμφ. ἐθέλων, τροπική ή ατιολογική μτχ. με ενν. το υποκείμενο Ἀγησίλαος, (τό) σῴζεσθαι, αντικείμενο στη μετοχή,  δὲ πάντας,υποκείμενο του απρμφ.,  κέρδος , κατηγορούμενο στο απρμφτ., νομίζων, τροπική ή αιτιολογική μετοχή, με υποκείμενο το ενν. Ἀγησίλαος, ζημίαν, κατηγορούμενο,  δὲ τιθεὶς, τροπική ή αιτιολογική μετοχή, με υποκείμενο το ενν. Ἀγησίλαος, (ΚΠ)  

17.  εἴ τις, επιθετικός προσδιορ., συμφορὰ, υποκείμενο, συμβαίνοι, ρήμα,  (ΔΠ)

18.  εἰ καὶ ὁ μικροῦ, γενική της αξίας, ἄξιος, υποκείμενο, ἀπόλοιτο, ρήμα. (ΔΠ)

Αρχαία Β' Γυμνασίου (ασκήσεις)

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΙΣ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ (ΟΡΙΣΤΙΚΗ, ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ,ΕΥΚΤΙΚΗ) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ

ΑΣΚΗΣΗ 1] Να αντικαταστήσετε τους παρακάτω τύπους σε όλους τους χρόνους διατηρώντας ίδια την έγκλιση, το πρόσωπο και τον αριθμό: διώκεις, ῥίπτωμεν, γράψωσιν, συμβουλεύσετε, χορεύει, στρατεύοιεν, γυμνάζειν, θεραπεύοντος, βλάπτειν

ΑΣΚΗΣΗ 2] Να αντικατασταθούν οι παρακάτω τύποι σε όλες τις εγκλίσεις στον ίδιο χρόνο, πρόσωπο και αριθμό: κρύψητε, λατρεύσαιμι, πείθῃ, πιστεύουσιν, πεφύλαχας, ἀλλάττει

ΑΣΚΗΣΗ 3] Να αναγνωριστούν γραμματικά οι παρακάτω ρηματικοί τύποι:

ἔλεγον, παιδεύει, βαδίζων, πράξητε, ἐπολέμησαν,  ἐπιβουλεύουσιν, πέμψαι, μετεῖχον, ὠνόμασεν, πάσχητε, κωλύῃ, ἀκούσωμεν, κολάζητε, κεκινδυνευκώς εἴης, κελεύσοιτε, παιδεύσοιεν, φυλάξαις, ἐσπουδακότες εἴημεν, ἐξοργίσαις

ΑΣΚΗΣΗ 4]  Να γραφεί ό,τι ζητείται για καθέναν από τους τύπους που ακολουθούν:

καλύπτω à α΄ενικό ευκτικής αορίστου

σαλεύω à β’ ενικό υποτακτικής ενεστώτα

τοξεύω à α’ πληθυντικό υποτακτικής αορίστου

βουλεύω à γ’ πληθυντικό υποτακτικής παρακειμένου

δανείζω à β’ ενικό ευκτικής παρακειμένου

φενακίζω à β’ ενικό οριστικής παρακειμένου

θαυμάζω à γ’ πληθυντικό οριστικής αορίστου

συστρατεύω à α’ πληθυντικό οριστικής υπερσυντελίκου

[Η αρχή της Μεσότητας κατά τον Αριστοτέλη]

Θεωρία για την μεσότητα

Ο Αριστοτέλης υποστήριξε ότι μεταξύ της ευδαιμονίας και της αρετής υπάρχει ουσιαστική σχέση. Δεν θα μπορεί να είναι κανείς ευτυχισμένος, χωρίς να είναι ενάρετος. Ένας δειλός, ένας μικροπρεπής, ένας γενικώς φαύλος άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ευτυχισμένος. Για τον Αριστοτέλη η ευδαιμονία είναι ενέργεια της ψυχής. Διατύπωσε την θεωρία, σύμφωνα με την οποία η ευδαιμονία και η αρετή συνίσταται στην μεσότητα μεταξύ δύο ακροτήτων, μεταξύ μιας υπερβολής  και μιας έλλειψης. π.χ. Η μετριοφροσύνη είναι η μεσότητα μεταξύ της αλαζονείας, η οποία  συνιστά την κατάσταση της υπερβολής, και της μικροπρέπειας, που  αποτελεί έλλειψη. Το θάρρος επίσης είναι η μεσότητα μεταξύ του  θράσους και της δειλίας, κ.ο.κ. Με όλες τις άλλες αρετές[1].

Μεσότητα ο Αριστοτέλης αποκαλεί τη μέση οδό που υπάρχει ανάμεσα σε δύο ακραίες καταστάσεις. Για παράδειγμα το μέσον μεταξύ της παρόρμησης και της αδράνειας είναι η σύνεση, μεταξύ της έκστασης και της απάθειας είναι η νηφαλιότητα.

Η  θεωρία του Αριστοτέλη για την μεσότητα αποτελεί κεντρικό άξονα της ηθικής φιλοσοφίας του. Στο πλαίσιο της θεωρίας του αυτής ο Αριστοτέλης μας προτρέπει  και μας παρακινεί, αν θέλουμε να κατακτήσουμε την αρετή και να γίνουμε ευτυχισμένοι στην ζωή μας, πρέπει να αποφεύγουμε στην ζωή μας και στην εν γένει συμπεριφορά μας τις ακραίες επιλογές, δηλαδή τις ακρότητες αν θέλουμε να είμαστε ευτυχείς. Τώρα θα αναλύσουμε δύο πολύ σπουδαίες λέξεις κλειδιά στην θεωρία του Αριστοτέλη για την   μεσότητα, την ευδαιμονία και την αρετή.

Ποιoς είναι ο ιδιαίτερος τρόπος  συμπεριφοράς με τον οποίο οι άνθρωποι θα εξασφαλίσουν την ευδαιμονία τους; πότε μπορούμε να πούμε ότι οι πράξεις μας έγιναν σωστά, έτσι ώστε να μας κάνουν ευτυχισμένους; Για να δοθεί απάντηση σε τέτοιου είδους απορίες λέει ο Αριστοτέλης, είναι αναγκαίο, πρώτα απ’ όλα, να καθοριστεί το έργο του ανθρώπου. Και αυτό γιατί αισθάνεται κανείς ευτυχισμένος, εφόσον κάνει καλά την δουλειά του. Όλοι μας είμαστε εξουσιοδοτημένοι να επιτελούμε κάποιο έργο, που, εκτελώντας το σωστά, αισθανόμαστε ευτυχισμένοι. Ο δραματουργός έχει ως έργο να γράφει θεατρικά κείμενα, ο δάσκαλος να διδάσκει, ο μαθητής να μαθαίνει, ο οικοδόμος να κατασκευάζει σπίτια. κτλ. Ο άνθρωπος, όμως, θα πρέπει να έχει κάποιο έργο. Ποιο έργο; Για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό, κατά τον Αριστοτέλη, θα πρέπει να προσδιορίσουμε την ιδιαίτερη φύση του ανθρώπου. Και αυτό θα το πετύχουμε, αν συγκρίνουμε τον άνθρωπο με τα άλλα είδη οργανισμών και δούμε τι είναι εκείνο που διαθέτει ο άνθρωπος και δεν το έχουν  ούτε τα φυτά ούτε τα ζώα.

Αν τώρα συγκρίνουμε τον άνθρωπο με τα ζώα βλέπουμε ότι ο άνθρωπος μοιράζεται  τις ορέξεις, τα ένστικτα και τα πάθη. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι κοινά στους ανθρώπους και στα ζώα. Τι είναι όμως εκείνο που κάνει τον άνθρωπο να ξεχωρίζει από τα φυτά και τα ζώα. Εκείνο που τον ξεχωρίζει είναι ο λόγος. Δηλαδή,  το ότι σκέπτεται.

Πιο πάνω είπαμε ότι, κατά τον Αριστοτέλη, ο κατάλληλος τρόπος που πρέπει να συμπεριφερόμαστε, για να γίνουμε ευτυχισμένοι και χαρούμενοι, είναι να ρυθμίζουμε την συμπεριφορά μας  σύμφωνα με το έργο που υπαγορεύεται από την φύση μας, να κάνουμε δηλαδή ό,τι είναι  σύμφωνο με την φύση μας. Μπορούμε λοιπόν  τώρα να  πούμε ότι κατά τον Αριστοτέλη, γίνεται κανείς ευτυχισμένος, όταν συμπεριφέρεται σύμφωνα με το λογικό του.Διαφορετικά, αν αδιαφορήσει προς ό,τι  του υπαγορεύει ο  λόγος, είναι βέβαιο, ότι θα γίνει δυστυχισμένος. Το ερώτημα όμως σ’ αυτή την περίπτωση είναι σε τι συνίσταται η λειτουργία του λόγου, την οποία θα πρέπει να σεβαστούμε, προκειμένου να γίνουμε ευτυχισμένοι και χαρούμενοι στην ζωή μας και στο κόσμο που ζούμε. Ο Μεγάλος σταγειρίτης φιλόσοφος παρατηρεί ότι ο λόγος επιδιώκει, από την φύση του, την ισορροπία και την συμμετρία.

Έτσι, συμπεριφέρομαι σύμφωνα με τη λογική φύση μου σημαίνει ότι επιλέγω κάτι που δεν μπορεί να είναι ακραίο, κάτι που δεν είναι ούτε υπερβολικό, ούτε ελλειπτικό. Π.χ. αν  θέλοντας να ικανοποιήσω την πείνα μου, φάω πάρα πολύ και βαρυστομαχιάσω ή πολύ λίγο, τόσο που να εξακολουθώ να αισθάνομαι την δυσφορία της πείνας, είναι σαφές ότι δεν μπορώ να νιώθω ευχαριστημένος με καμία από τις δύο αυτές επιλογές μου. Θα πρέπει για να νιώθω ευτυχής, να φάω τόσο που να μη είναι ούτε πολύ ούτε λίγο, αλλά κάπου μεταξύ των δύο αυτών άκρων. Έτσι, λοιπόν,  ευδαιμονία βρίσκεται πάντοτε στην επιλογή της μέσης οδού μεταξύ των δύο ακραίων προοπτικών, της υπερβολής και της έλλειψης. 

Ποιος όμως ορίζει τη μεσότητα; Ο ίδιος ο άνθρωπος, όταν διακρίνεται από φρόνηση. Ο φρόνιμος άνθρωπος -ο άνθρωπος που γνωρίζει ή αντιλαμβάνεται κατά τον Πρωταγόρα- αποτελεί μέτρο για τον ίδιο του τον εαυτό του. Η λογική είναι ουσιαστικά εκείνη που υποδει-κνύει το δέον και μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην ευδαιμονίαν. Πρώτ' απ' όλα, ο Αριστοτέλης προϋποθέτει την ωριμότητα και την κατάλληλη προπαρασκευή. Η καλλιέργεια των αρετών που είναι αναγκαία για την πραγμάτωση του τελικού αγαθού της ευδαιμονίας χρειάζεται και επαρκή παιδεία όπως άλλωστε και φυσική προδιάθεση. Αλλιώς δε μπορεί να τελεσφορήσει η "ακρόασις" της οποιασδήποτε διδα-σκαλίας[1].

 Όμως η χαρακτηριστική αναγνώριση της ανάγκης για μια μη θεωρητική προσπέλαση της ηθικότητας διαφαίνεται κυρίως από τον ίδιο τον ορισμό της ηθικής αρετής. Σύμφωνα με την κλασική διατύπωση των Ηθικών Νικομαχείων πρόκειται για ἕξις προαιρετική[2]. Δεν αρκεί η ορθολογική σύλληψη της ηθικής αρετής υπό το πρίσμα της "μεσότητος", μεταξύ υπερβολής και ελλείψεως. Η κατανόηση της "προς ημας μεσότητος" επιτυγχάνεται μόνο με την έμπρακτη συνδρομή, όσων διακρίνονται από διανοητική αρετή της φρονήσεως. Η καλλιέργεια των αρετών, που είναι αναγκαία για την πραγμάτωση του τελικού αγαθού της ευδαιμονίας, χρειάζεται και επαρκή παιδεία, όπως άλλωστε και φυσική προδιάθεση. Αλλιώς, δεν μπορεί να τελεσφορήσει η "ακρόασις" της οποιασδήποτε διδασκαλίας.

Δεν αρκεί η ορθολογική σύλληψη της ηθικής αρετής υπό το πρίσμα της "μεσότητος", μεταξύ υπερβολής και ελλείψεως. Η κατανόηση της "προς ημας μεσότητος" επιτυγχάνεται μόνο με την έμπρακτη συνδρομή, όσων διακρίνονται από τη διανοητική αρετή της φρονήσεως. Η Ηθική θεωρία του Αριστοτέλη έτυχε ευρύτατης απήχησης και ανάλυσης ανά τους αιώνες. Ο σκοπός της ζωής του ανθρώπου λοιπόν είναι η ευδαιμονία, η ευτυχία. Για να γίνει ο άνθρωπος ευδαίμων οφείλει να ακολουθεί έναν ορισμένο (ενάρετο) τρόπο ζωής. Αυτός ο ενάρετος τρόπος ζωής συνίσταται στην τήρηση της Μεσότητας.

---

[1] Ηθ. Νικ. 1095b4-6, a1-8 και 1142a13-18, 1178b24-26, Στ. Βιρβιδάκης, «Η αριστοτελική ηθική και οι σύγχρονες αντιθεωρητικές τάσεις στο χώρο της ηθικής φιλοσοφίας», στον τόμο Δ.Ζ. Ανδριόπουλος (επιμ.), Αριστοτέλης: Οντολογία, Γνωσιοθεωρία, Ηθική, Πολιτική Φιλοσοφία, εκδ. Παπαδήμα: Αθήνα ³1997, σ.500-501.

[2] Ηθ. Νικ, 1106b36-1107a1. 

---

[1] «Πραγματικά, ο άνθρωπος που συστηματικά τρέπεται σε φυγή μπροστά στο καθετί, που φοβάται τα πάντα και δεν αντιστέκεται σε τίποτε, γίνεται δειλός· ο άνθρωπος, από την άλλη, που δεν φοβάται τίποτε και βγαίνει να αντιμετωπίζει το καθετί, γίνεται απόκοτος· το ίδιο: αυτός που απολαμβάνει συστηματικά όλων των ειδών τις ηδονές και δεν μένει μακριά από καμία, γίνεται ακόλαστος, ενώ αυτός που -σαν αγροίκος-μένει συστηματικά μακριά από όλες τους, γίνεται, θα λέγαμε, αναίσθητος· συμπέρασμα: τη σωφροσύνη και την ανδρεία τις φθείρει η υπερβολή και η έλλειψη, ενώ η μεσότητα τις σώζει».