Νάρκισσος

Νάρκισσος

Παιδί ενός ποταμού και μιας νύμφης, παιδί βιασμού, καταδικασμένο να μείνει για πάντα μακρυά από την αλήθεια του, ο Νάρκισσος έγινε αντικείμενο λατρείας και έρευνας από θεούς, θνητούς, νύμφες, ιστορικούς, ψυχαναλυτές, καλλιτέχνες και απλούς παραμυθάδες.

Μητέρα του η Λειριώπη (λευκή και υπέροχη σαν κρίνο) και πατέρας του ο Κηφισός που εγκλώβισε τη νύμφη στα νερά του. Από το νερό ξεκίνησε και στο νερό εγκλωβίστηκε και ο ίδιος ο Νάρκισσος. Όταν γεννήθηκε το πανέμορφο αγόρι η μητέρα του ζήτησε από τον μάντη Τειρεσία ένα χρησμό για τη ζωή του και ο μάντης προφήτευε ότι θα ζούσε πολλά χρόνια, αρκεί να μην γνωρίσει ποτέ τον εαυτό του. Από εκεί και πέρα η ζωή του νεαρού Νάρκισσου είναι γεμάτη επεισόδια.

Θνητοί και θεοί τον επιθυμούν και επειδή δεν μπορούν να τον έχουν τον ακολουθούν σαν πιστοί σύντροφοι.

Ο ίδιος μένει αδιάφορος σε όλη αυτή την λατρεία. Συναντά την Ηχώ και απαντά με περιφρόνηση στο κάλεσμα της, αναγκάζοντας την να αποσυρθεί ντροπιασμένη, να γίνει σκιά, να μείνει φωνή. Κανείς δε θα την δει ξανά, θα μείνει μόνο φωνή, καταδικασμένη να μένει στις σκιές των σπηλαίων.

Σαν το νερό ξεγλιστρά ο Νάρκισσος ανάμεσα στο θαυμασμό και την επιθυμία όσων τον συναντούν και δεν μπορούν να τον αποκτήσουν, μέχρι που ξεσηκώνει φθόνο και θυμό. Η ίδια η θεά Νέμεσης πληγωμένη από την άρνηση του τον καταριέται. Αλλά δεν χρειαζόταν η κατάρα. Ο Νάρκισσος δεν στεριώνει πουθενά, μόνη του ευχαρίστηση το κυνήγι, ψάχνει και αναζητά συνεχώς το επόμενο θήραμα.

Σε ένα τέτοιο κυνήγι του, απομακρύνεται από τους συντρόφους του και βρίσκεται σε ένα μικρό ξέφωτο, καλά κρυμμένο από πυκνή βλάστηση. Εκεί υπάρχει μια ακύμαντη και καθαρή λιμνούλα στα νερά της οποίας σκύβει να χορτάσει τη δίψα του.

Είναι η στιγμή που σκύβει πάνω στα νερά η στιγμή της αλήθειας του.

Ο Μύθος από εκεί και πέρα βγάζει παρακλάδια. Άλλοι μιλάνε για πνιγμό του νεαρού που μαγεμένος από την ομορφιά του πέφτει καταλάθος στο νερό. Άλλοι για αυτοκτονία. Τα παρακλάδια των μύθων προσθέτουν νέα νοήματα και δε μας ενοχλούν...

Ο Οβίδιος μας εξιστορεί οτι μέσα στην απόλυτη ηρεμία ο Νάρκισσος, μαγεμένος απο την αντανάκλαση του μένει να κοιτάζει εκστασιασμένος το είδωλο του στη λίμνη. Όταν καταλαβαίνει το ανέφικτο της επιθυμίας του μαρμαρώνει απο την απελπισία και μένει εκεί για πάντα, υπέροχο αιώνιο άγαλμα δίπλα στο οποίο συχνά θα περιπλανιέται η Ηχώ, δίχως σώμα, αιώνια και αυτή.

Το ζευγάρι Ηχώ και Νάρκισσος, ανέφικτοι εραστές, σχηματίζουν ένα απελπισμένο ον χωρίς σώμα, χωρίς συναίσθημα. Από εκεί και πέρα το μύθο τους και κυρίως το μύθο του Νάρκισσου τον χρησιμοποιούν σαν αφετηρία πολλές τέχνες και επιστήμες. Τόσο η ψυχιατρική, η συγγραφή, όσο και η ζωγραφική (εφευρέτη της τον αποκάλεσαν), τον χρησιμοποιούν συχνά σαν αναφορά, χαρακτηρίζοντας και σκιαγραφώντας μέσα στο μύθο του την κοινωνία και την ψυχοπαθολογία της σαν κλειστό κύκλωμα καταδικασμένο να τροφοδοτείται από τις σάρκες του.

Αλλά και ο ίδιος ο μύθος δεν σταματά εκεί. Το νόημα της εικόνας, ο ερωτισμός της εικόνας και το κόστος της αλήθειας που (δεν) κρύβει η εικόνα, είναι κεντρικό ξύλο σε ένα γαϊτανάκι μύθων που μιλάνε για τον έρωτα, τη θλίψη και το θάνατο.

Όπως στο κουτί της Πανδώρας, πίσω από αυτές τις έννοιες υπάρχει και φτερουγίζει η έννοια της μεταμόρφωσης. Της συνειδητής ή μη αλλαγής σε κάτι καινούριο, σε κάτι ουσιαστικό. Και για αυτές τις μεταμορφώσεις θα μιλήσουμε μια άλλη φορά. Και ξέχασα να σας πω ότι δίπλα στον Νάρκισσο όπως ξέρετε φυτρώνει το κίτρινο λουλούδι, ο νάρκισσος, που το φροντίζουν οι Ναϊάδες οι αδερφές του μαρμαρωμένου νεαρού. Το ίδιο ακριβώς λουλούδι θα χρησιμοποιήσει ο Πλούτωνα για να παρασύρει την Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο. Τυχαίο που ένα τόσο μικρό λουλουδάκι γεννήθηκε από την απελπισία του ανέφικτου έρωτα και οδηγεί σε έναν καινούριο; Τυχαίο που ο Νάρκισσος ξεκίνησε και ολοκλήρωσε τον κύκλο της ζωής του στο νερό; Σε τι θέλει να μεταμορφωθεί αυτός ο μύθος;

Επαναμυθεύσεις