ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (A)

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

(ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ)

ΟΙ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΤΙΘΕΝΤΑΙ ΜΕ ΤΥΧΑΙΑ ΣΕΙΡΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΑΥΞΟΝΤΑ ΑΡΙΘΜΟ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΟΡΓΑΝΩΘΕΙ

ΣΕ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ. ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΧΡΗΣΤΙΚΕΣ, ΑΦΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΖΟΝΤΑΙ ΠΟΛΥ ΣΥΧΝΑ ΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ.

Περίοδος ονομάζεται το κομμάτι του λόγου που αρχίζει και τελειώνει σε ισχυρό σημείο στίξης (τελεία, ερωτηματικό, θαυμαστικό). Όταν στην αρχή ή στο τέλος έχουμε άνω τελεία, μιλάμε τώρα πια για  ημιπερίοδο. Σε κάθε περίοδο ή ημιπερίοδο ισχύουν δύο βασικά αξιώματα. Το ένα μας λέει ότι έχουμε τόσες προτάσεις όσα είναι και τα ρήματα και το δεύτερο ότι μια από τις προτάσεις αυτές θα είναι σίγουρα κύρια. Οι άλλες μπορεί να είναι κύριες ή δευτερεύουσες ανάλογα με το πώς συνδέονται προς την κύρια.
Σε κάθε περίοδο ή ημιπερίοδο έχουμε τόσες προτάσεις όσα είναι και τα ρήματα. Μερικές φορές όμως οι προτάσεις μπορεί να είναι είτε λιγότερες είτε περισσότερες από τα ρήματα. Περισσότερες είναι:

α) όταν κάποιο ρήμα παραλείπεται γιατί εννοείται πολύ εύκολα, και

β) όταν έχουμε προτάσεις απαρεμφατικές(απαρέμφατο αντί για ρήμα).

Σε κάθε περίοδο ή ημιπερίοδο θα υπάρχει οπωσδήποτε μια πρόταση κύρια. Οι άλλες, μπορεί να είναι κύριες ή δευτερεύουσες, ανάλογα με το πώς συνδέονται προς την κύρια.

Συχνότερες χρήσεις του ὡς:

α) Μας δίνει πολλών ειδών δευτερεύουσες προτάσεις. Βέβαια το τι πρόταση θα έχουμε κάθε φορά εξαρτάται από τα συμφραζόμενα και τη σημασία του ὡς.

β) Συνοδεύει μετοχές, οπότε θα είναι δύο ειδών:α) αιτιολογικές με υποκειμενική αιτιολογία, και β) τελικές, οπότε φυσικά θα είναι και σε χρόνο μέλλοντα.

γ) Επιτείνει υπερθετικούς βαθμούς, π.χ. ὡς τάχιστα, ὡς κάλλιστα.

δ) Σαν πρόθεση, μας δίνει εμπρόθετους προσδιορισμούς που δηλώνουν το τοπικό ή το χρονικό τέρμα.

ε) Με αριθμητικά, έχει τη σημασία του περίπου, π.χ. Ἀπέθανον ὡς πεντακόσιοι (σκοτώθηκαν περίπου πεντακόσιοι).
1. Η γενική του περιεχομένου εξαρτάται μόνο από ουσιαστικά.

2. Η γενική που εξαρτάται από επίθετα είναι γενική αντικειμενική.

3. Όταν ένας προσδιορισμός, αντί να συμφωνεί συντακτικά με τον όρο στον οποίο αναφέρεται λογικά, συμφωνεί με κάποιον άλλο όρο, τότε το φαινόμενο λέγεται σχήμα υπαλλαγής.

4. Οι προσωπικές αντωνυμίες προσδιορίζονται κατά κανόνα από παραθέσεις.

5. Όταν από ένα ρήμα εξαρτώνται δύο ή περισσότερα αντικείμενα, αλλά δεν στέκονται όλα ως λογικά αντικείμενα του ρήματος, τότε εννοούμε και ένα άλλο ρήμα για τα αντικείμενα αυτά. Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε σχήμα κατά ζεύγμα (το ρήμα που εννοούμε ονομάζεται ρήμα κατά ζεύγμα στο ήδη υπάρχον ρήμα). Παράδειγμα: ἡ πόλις γέμει θυμιαμάτων, παιάνων καὶ στεναγμάτων. Με ρήμα κατά ζεύγμα: ἡ πόλις γέμει θυμιαμάτων, ἀντηχεῖ παιάνων καὶ στεναγμάτων.

6. Όταν το κατηγορούμενο είναι ουσιαστικό και βρίσκεται κοντά στο ρήμα, το ρήμα ενδέχεται να συμφωνεί με το κατηγορούμενο ως προς τον αριθμό, κι όχι με το υποκείμενο. Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη του αριθμού του ρήματος από το κατηγορούμενο.

7. Στα αρχαία ελληνικά, ο συγγραφέας συχνά χρησιμοποιεί ρήμα προσωπικό εκεί που θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει απρόσωπο. Σ’ αυτήν την περίπτωση το υπάρχον απαρέμφατο είναι αντικείμενο του προσωπικού ρήματος και όχι υποκείμενο. Αυτό γίνεται για να δοθεί έμφαση στο υποκείμενο του ρήματος. Στην απόδοση όμως στα νέα ελληνικά, μεταφράζουμε το ρήμα ως απρόσωπο.

8. Οι προτάσεις που εισάγονται με τους συνδέσμους ἐπεί, ἐπειδὴ είναι δευτερεύουσες χρονικές ή αιτιολογικές. Χρονικές είναι συνήθως, όταν το ρήμα τους είναι ιστορικού χρόνου.

9. Μια πλάγια πτώση, όταν προσδιορίζει ουσιαστικό ή επίθετο σε διαφορετική πτώση απ’ αυτό, είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός, αλλά όταν προσδιορίζει ρηματικό τύπο και δεν είναι αντικείμενό του, είναι επιρρηματικός προσδιορισμός απλής πλάγιας πτώσης.

10. Όταν μια αναφορική αντωνυμία εισάγει πλάγια ερωτηματική πρόταση, τότε μεταφράζουμε την αντωνυμία ως ερωτηματική.